Skemmtilegur og skjólsæll útivistarskógur með merktum gönguleiðum og sérhönnuðum stíg fyrir hjólastóla.

Almennt um skóginn

Haukadalsskógur er einn stærsti þjóðskógur Suðurlands og sá sem mest hefur verið gróðursett í af þjóðskógum Íslands. Fjölmargar tilraunir í skógrækt hafa farið fram á svæðinu og gera enn, sem og skógvistarrannsóknir. Aðstaða til útivistar er góð. Meðal annars er sérhannaður stígur fyrir hjólastóla í skóginum sem unninn hefur verið í góðri samvinnu við Sjálfsbjörgu á Suðurlandi.

Staðsetning og aðgengi

Ekið er upp Biskupstungnabraut að Geysi, fram hjá hótelinu og beygt til vinstri upp með hverasvæðinu að austanverðu. Norður af bílastæði sem þar er liggur malarvegur að Haukadalsskógi og er leiðin inn að Haukadalskirkju rúmur kílómetri.

Hægt er að aka um hluta þessa ræktaða skógar sem teygir sig langleiðina upp á Haukadalsheiði, eitthvert víðáttumesta landgræðslusvæði landsins. Frá Haukadal liggur sæmilegur vegur upp á Haukadalsheiði á Hlöðufellsveg F338 (fjallvegur). Þaðan skiptast leiðir, á hægri hönd á Kjalveg en til vinstri á Kaldadalsveg.

Aðstaða og afþreying

Góð aðstaða er til útiveru í fögru og skjólsælu umhverfi. Í Haukadal hafa verið lagðir merktir göngustígar fyrir þá sem hafa áhuga á að kynnast skógi og skógarumhverfi. Við stígana eru fræðsluskilti með upplýsingum um skóga og náttúru í Haukadal. Í skóginum er m.a. sérhannaður stígur fyrir hjólastóla. Auk merktra göngustíga er fjöldi stíga og brauta sem fólki er heimilt að ganga um. Brautirnar eru aðeins ætlaðar dráttarvélum og ekki færar fólksbílum. Því er fólk beðið um að reyna ekki að aka þær.

Aðstaða er til að grilla í stóru grillhúsi sem nýlega var endurnýjað frá grunni. Almenningi er heimil notkun hússins en fá þarf leyfi fyrir skipulagða hópa. Húsið er eingöngu af viði úr sunnlenskum skógum. Salernisaðstaða er í skóginum fyrir gesti hans.

Saga jarðarinnar

Höfuðbólið Haukadalur er í eigu Skógræktarinnar. Danskur maður, Kristian Kirk, gaf stofnuninni jörðina árið 1940. Hann hafði keypt hana tveimur árum fyrr og hafist handa við að stöðva uppblástur og girða af. Jörðin er 1.600 ha að stærð og með henni fylgdu hlutar eyðibýlanna Bryggju og Tortu.

Á hólnum austan við kirkjuna stóð gamli Haukadalsbærinn. Hann er ekki lengur sjáanlegur á gamla bæjarstæðinu stendur nú fánastöng.

Kirkja hefur staðið í Haukadal frá alda öðli. Hún stendur enn á upphaflegum grunni á vesturbakka Beinár. Elstu heimildir um kirkju eru frá árinu 1121. Kirkjan var bændakirkja til 1290 en líklegt er að þá hafi staðurinn verið lagður undir Skálholtsstól. Hélst sú skipan þar til í lok 18. aldar að stólsjarðirnar voru seldar. Haukadalur var seldur á uppboði að Vatnsleysu 1. október 1794. Kirkjan hélst síðan í bændaeign til ársins 1940, að Skógræktin eignaðist hana ásamt jörðinni. Kristian Kirk lét endurbyggja kirkjuna árið 1938 en að stofni og útliti er hún frá 1842 og því með elstu timburkirkjum á landinu.

Haukadalur er sögufrægur staður. Þar námu land Þorbrandur Þorbjarnarson og Ásbrandur, sonur hans. Hallur Þórarinnson hinn mildi reisti bú í Haukadal árið 1025. Hjá honum ólst upp Ari fróði Þorgilsson og einnig ættfaðir Haukadalsættar, Teitur Ísleifsson. Skóli var í Haukadal á dögum Teits Ísleifssonar, fyrsti prestaskóli á Íslandi. 

Hallur Teitsson varð prestur í Haukadal árið 1110 og tók við búi föður síns. Sonur Halls var Gizur, lögsögumaður í Skálholti. Ættin sat Haukadal í 6 ættliði eða 174 ár, síðastur Ormur Klængsson d. 1284.

Trjárækt í skóginum

Í Haukadal hafa verið reyndar margar trjátegundir og enn fleiri kvæmi (staðbrigði) ýmissa trjátegunda, s.s. sitkagreni, stafafura og ösp frá Alaska, lerki frá Rússlandi, rauðgreni frá Noregi og blágreni úr háfjöllum Bandaríkjanna. Mest hefur verið plantað af þessum tegundum en einnig er í minni mæli notast við fjallaþin frá Bresku-Kólumbíu í Kanada, þöll frá Alaska, lindifuru frá Rússlandi og mýralerki frá Alaska, auk fleiri tegunda. Tilraunir hafa jafnframt verið gerðar með mismunandi aðferðir við skógrækt, svo sem gróðursetningu, jarðvinnslu og fleira, sem nýst hafa til þróunar og aukinnar þekkingar. Að sama gagni koma ýmsar aðrar skógræktartilraunir sem hafa verið gerðar í Haukadal, svo sem samanburðartilraunir með kvæmi, samanburðartilraunir og ræktun fjallaþins í jólatrjáaframleiðslu, frostlyftingartilraunir nýgróðursettra plantna, prófanir á grisjunarþéttleika skóga, könnun á nagi ranabjallna á rótum plantna, áburðartilraunir á nýgróðursettar plöntur o.fl.

Í skóginum er afar áhugavert trjásafn sem stofnað var til í minningu Gunnars Freysteinssonar skógfræðings sem lést í bílslysi 1998. Þar voru gróðursettar trjátegundir frá nokkrum heimsálfum og er svæðinu skipt upp samkvæmt því.

Í Haukadal er sitkagreni sú trjátegund sem sýnt hefur einna bestan vöxt, eða rúma fimm rúmmetra á hektara á ári að meðaltali. Ljóst er að rakur og frjósamur jarðvegur Haukadals er kjörlendi fyrir sitkagreni. Skógurinn er grisjaður og nytjaður í kurl, spæni og til smíða. Gildasti viðurinn sem fellur til við grisjun skóga hefur verið flettur og notaður til að smíða bekki og borð, og í klæðningar. Þá eru tekin að rísa hús á Íslandi með máttarviðum úr greni frá Haukadal. Dæmi um það er móttökuhús í Vallanesi á Héraði, hof ásatrúarmanna í Öskjuhlíð í Reykjavík og nýr eldaskáli og þjónusthús í Laugarvatnsskógi.

Annað áhugavert í skóginum

Sumarið 2002 hófst gerð skógarstíga fyrir hreyfihamlaða í Haukadalsskógi. Verkefnið var samvinnuverkefni Sjálfsbjargar á Suðurlandi og Skógræktarinnar.  Aðalbakhjarlinn var Pokasjóður verslunarinnar, en auk þess lögðu verkefninu lið Ferðamálaráð Íslands, Sjálfsbjörg á Suðurlandi, Landgræðslusjóður, Svæðisvinnumiðlun Suðurlands, Bændasamtök Íslands og sumarvinna Landsvirkjunar. Jafnframt unnu nemendur Menntaskólans að Laugarvatni og Fjölbrautaskóla Suðurlands á Selfossi við stíginn í sjálfboðavinnu.

Kort af skóginum

Hlaða niður bæklingi með gönguleiðakorti