Einn fegursti og stórvaxnasti birkiskógur landsins með fjölda útivistarmöguleika.

Amennt um skóginn

Vaglaskógur er í margra huga einn stærsti og fegursti skógur landsins. Hann er vinsæll til útivistar og um hann liggja merktar gönguleiðir. Á Vöglum er starfstöð Skógræktarinnar og aðsetur skógarvarðarins á Norðurlandi. Starfsemin felst í umhirðu skóglenda Skógræktarinnar á Norðurlandi, grisjun, úrvinnslu og sölu afurða. Á Vöglum er unnið að trjákynbótum, ræktuð fræ nytjatrjátegunda og þar er fræmiðstöð Skógræktarinnar með frægeymslum og fræsölu.

Staðsetning og aðgengi

Um miðbik Fnjóskadals, austan Fnjóskár, er Vaglaskógur. Stutt er til Akureyrar frá Vöglum, eða um 34 km ef farið er um Víkurskarð en aðeins um 18 km um Vaðlaheiðargöng.

Aðstaða og afþreying

Vaglaskógur er meðal fjölsóttustu skóga á Íslandi. Skógurinn er skipulagður til útivistar með merktum göngustígum. Vinsæl tjaldsvæði eru í skóginum og fjöldi sumarhúsa í nágrenninu.

Í skóginum er skemmtilegt trjásafn með fjölda tegunda.

Margir leggja leið sína í Vaglaskóg til sveppa- eða berjatínslu og jurtaskoðunar. Sveppir gegna veigamiklu hlutverki við ræktun skóga. Þeir útvega trjánum næringu en hafa líka hlutverk í náttúrlegum hringrásum við niðurbrot á dauðu efni. Kúalubbi myndar til dæmis svepprót með birki og fjalldrapa, hjálpar plöntunum að afla sér vatns og steinefna og þiggur í staðinn næringu frá trjánum. Í Vaglaskógi er að finna ýmsa bragðgóða matsveppi, svo sem áðurnefndan kúalubba en líka kóngsvepp, lerkisvepp, furusvepp og fleiri tegundir. Hrútaber dafna vel á sólríkum og skjólgóðum stöðum eins og í gras- og blómabrekkum, í gisnu kjarri eða birkiskógi. Hrútaber er því víða að finna í Vaglaskógi þegar líður á sumarið og sækjast margir gestir skógarins eftir þeim. Úr hrútaberjum má gera saft og sultur eða hlaup.

Saga jarðarinnar

Þegar Skógræktin tók formlega til starfa 1. janúar 1908 fékk hún í vöggugjöf Hallormsstaðaskóg, Vaglaskóg og umsjón með ræktuðu smáreitunum á Þingvöllum og að Grund í Eyjafirði. Vaglaskógur hafði náð athygli dönsku frumkvöðlanna sem störfuðu hérlendis kringum aldamótin. Þegar höfðu verið settar upp litlar girðingar á Vöglum til undirbúnings gróðrarstöðvar svipað og gert var í Mörkinni á Hallormsstað. Þegar var hafist handa við að friða skóginn í heild.

Trjárækt í skóginum

Vaglaskógur er að jafnaði beinvaxnari og hávaxnari en flestir aðrir íslenskir birkiskógar. Allt frá því Skógræktin tók við skóginum hafa miklar nytjar verið hafðar af honum, einkum til eldiviðar og kolagerðar.

Meðferðin á skóginum miðast við að viðhalda honum, sérstaklega með stakfellingu. Þá eru stök tré, yfirleitt þau elstu hverju sinni á hverju svæði, felld án þess að í skóginum myndist veruleg rjóður. Trén endurnýja sig síðan með teinungi upp af stúfnum. Við þessa meðferð myndast misaldra skógur með 2-4 aldursflokkum trjáa eftir því hversu oft hafa verið felld tré á hverju svæði. Þessari aðferð hefur nú verið beitt í Vaglaskógi i hartnær 100 ár, sem er lengur en flest birkitré lifa. Gömlu trén, sem verið er að fella nú og breyta í arinvið til að hita pitsuofna og sumarbústaði landsmanna, hófu að vaxa eftir svipaða fellingu snemma á 20. öld. Allan þann tíma hefur skógurinn vaxið og dafnað án þess að gestir hafi tekið mikið eftir því að kynslóðaskipti yrðu hjá trjánum. 

Vaglaskógargirðingin hefur verið færð til norðurs út á Hálsmela í tveimur áföngum. Á eldri stækkuninni hefur þegar vaxið upp birkiskógur með sjálfsáningu en einnig hefur verið gróðursett í lerki- og furureiti. Yn yngra svæðið er Landgræðsluskógasvæði, mest gróðursett með lerki síðan 1990. Með því hefur Vaglaskógur tvöfaldast að flatarmáli og nær nú að þjóðvegi 1 austan Fnjóskár. Talsverða útbreiðslu birkis má nú sjá norðan vegar einnig og birkið er í mikilli framför beggja vegna Fnjóskár, yfir í Ljósavatnsskarð og víðar á svæðinu.

Annað áhugavert í skóginum

Bogabrúin yfir Fnjóská er fyrsta steinbrú sinnar tegundar hér á landi. Brúin var hönnuð og byggð árið 1908 af danska fyrirtækinu Christiani & Nielsen og var þá lengsti steinbogi á Norðurlöndum, 54,8 metrar. Hún var upphaflega aðeins ætluð fyrir ríðandi menn og hestvagna en var notuð fyrir almenna umferð til ársins 1968. Eftir það var hún aðeins ætluð léttri umferð en var á endanum lokað fyrir bílaumferð árið 1993 þegar hún var færð í sitt upprunalega horf. Það gerði Vegagerðin vegna sérstöðu mannvirkisins svo það gæti staðið sem minnisvarði gamallar verkmenningar og samgöngusögu.

Kort af skóginum

Með því að hlaða niður bæklingi um Vaglaskóg geturðu fræðst miklu meira um skóginn, gönguleiðir og skoðunarstaði, sögu, minjar og fuglalíf, fengið fróðleik um birki, ber og blóm, þjónustu og starfsemi í Vaglaskógi.