Ljósmynd: Hreinn Óskarsson

Með verkefnum sem einkum miða að útbreiðslu birkiskóga og birkikjarrs vilja íslensk stjórnvöld taka svokallaðri Bonn-áskorun og þar með auka landgæði, efla jarðvegsauðlindina og styrkja byggð í landinu. Þótt megináherslan sé lögð á útbreiðslu birkis falla verkefni með öðrum tegundum einnig vel að markmiðum Bonn-áskorunarinnar í þágu náttúru og samfélags.

Óskað hefur verið eftir þátttöku sveitarfélaga og annarra hagsmunaaðila vítt og breitt um landið. Fjármunir renna til slíkra verkefna á komandi árum af framlögum ríkisins til loftslagsaðgerða. Skógræktin og Landgræðslan hafa skipað hvor sinn verkefnisstjórann til samstarfsverkefna um útbreiðslu skóga samkvæmt markmiðum Bonn-áskorunarinnar. Markmiðið er að þekja birkiskóglendis fari úr 1,5 prósentum landsins í 5 prósent fram til 2030.

Bonn-áskorunin er alþjóðlegt átak um útbreiðslu eða endurheimt skóga á stórum samfelldum svæðum eða landslagsheildum og er skipulagt af alþjóðlegu náttúruverndarsamtökunum IUCN í samstarfi við fleiri aðila. Stjórnvöld hafa sett Íslandi það markmið innan Bonn-áskorunarinnar að auka verulega þekju birkiskóga og birkikjarrs en hún er nú 1,5% af flatarmáli landsins. Stefnt er að þreföldun fram til ársins 2030 þannig að þá þeki birkiskógar og birkikjarr 5% landsins. Til viðbótar koma annars konar Bonn-verkefni með öðrum tegundum og áherslum í þágu lands og lýðs.

Tækifæri fyrir landeigendur

Útbreiðsla birkiskóglendis getur farið vel saman með fjölbreyttri landnýtingu s.s. akuryrkju, fóðurframleiðslu, ferðaþjónustu, nytjaskógrækt, loftslagsverkefnum af ýmsum toga sem og búfjárrækt. Ljósmynd: Pétur Halldórsson

Markmiðið byggist á því að skilgreina í skipulagi ákveðið flatarmál lands, þar sem stefnt er að því að breiða út birkiskóga samhliða fjölbreyttri landnýtingu s.s. akuryrkju, ferðaþjónustu, nytjaskógrækt, loftslagsverkefnum af ýmsum toga sem og búfjárrækt. Fyrirmynd slíkra verkefna er t.a.m. Hekluskógaverkefnið þar sem auk endurheimtar birkiskóga fer fram fjölbreytt landnotkun og starfsemi. Verkefnið veitir landeigendum innan skilgreinds Bonn-svæðis aukin tækifæri til þátttöku í að breiða út skóga á ný, sér í lagi á svæðum þar sem gróður- og jarðvegseyðing hefur átt sér stað.

Hagræn áhrif fyrir byggðir landsins

Unnið er út frá því að svæði í eigu eða umsjá ríkis eða sveitarfélaga geti myndað n.k. kjarna hvers svæðis og þar er unnt að hefja aðgerðir strax. Lögð er rík áhersla á að verkefnin séu unnin í samstarfi allra hagsmunaaðila og stuðli að bættu ástandi lands, að Ísland geti uppfyllt skuldbindingar sínar í loftslagsmálum og hafi hagræn áhrif á viðkomandi svæðum.

Nú þegar eru verkefni á svæðum í umsjá ríkisstofnana fjármögnuð af ríkinu en auknar fjárveitingar eru til loftslagsmála á næstu árum sem meðal annars yrði varið til þessa verkefnis. Lögð er áhersla á að verkefnin stuðli að atvinnu í heimabyggð. Áhugi fyrirtækja á fjármögnun verkefna sem hafa loftslagsávinning í för með sér hefur aukist mikið á síðustu árum og mörg sveitarfélög vinna að markmiðum um loftslagsmál, s.s. að kolefnisjöfnun. Þetta verkefni styður slík verkefni.

Sveitarfélögin hafa áhrif

Gróðursetning birkis í land sem auðgað hefur verið með moltu eða öðrum lífrænum úrgangi er tækifæri fyrir sveitarfélög til að nýta betur úrgang og auka í leiðinni landgæði. Ljósmynd: Pétur Halldórsson

Ísland hefur tilkynnt um markmið sín innan Bonn-áskorunarinnar á grundvelli samkomulags við sveitarfélög og aðra samstarfsaðila. Þar er markmiðið sem fyrr segir sett á fimm prósenta þekju birkiskóglendis árið 2030 sem er rúmlega þreföldun frá því sem er nú (1,5%) Óskað hefur verið eftir afstöðu sveitarfélaga til þátttöku í verkefninu, tillögum að svæðum umfram þau sem eru í umsjá ríkisstofnana og hvort og með hvaða hætti slík skilgreining gæti orðið hluti af skipulagi viðkomandi sveitarfélags. Jákvæð viðbrögð hafa borist frá allmörgum sveitarfélögum.

Víða eru svæði sem ekki henta vel til útbreiðslu birkis frá náttúrunnar hendi eða þar sem markmið og hagsmunir viðkomandi samfélags lúta fremur að ræktun skóglendis með öðrum tegundum. Slík verkefni falla ekki síður vel að markmiðum Bonn-áskorunarinnar, sérstaklega hvað varðar áhrif skóglendisins á samfélög og efnahag íbúanna, búsetuskilyrði, lýðheilsu, innviði og þess háttar.

Verkefnisstjórar Bonn-verkefna

Nánari upplýsingar

Sett á skogur.is: Pétur Halldórsson